A paisaxe e Ramón Otero Pedrayo

D. Ramón Otero Pedrayo.

Nado en Ourense o 5 de marzo de 1888 e finado en Trasalba o 10 de abril de 1976, Otero Pedrayo é hoxe un dos grandes nomes da nosa literatura. Posuidor dunha amplísima cultura, integrou, xunto a Vicente Risco, Castelao e Florentino López Cuevillas, o Grupo Nós. Promoveu a consolidación da prosa en galego e foi iniciador dun novo teatro na nosa lingua. 

Asemade, desenvolveu unha intensa actividade na sección de Xeografía e Historia no Seminario de Estudios Galegos, publicando algún dos seus primeiros escritos técnicos centrados na xeografía e na paisaxe.

Ramón Otero Pedrayo [1888, 1976]

Galicia 

(In: Los Gallego, 1976)

Galicia, país occidental, península o cas península atlántica – hay en su estructura y despliegue al Oeste una especie de anhelo incumplido - , de arcaica formación geológica – granitos y esquistos cristalinos – envuelta en un clima húmedo decorada densa y continua vegetación en cuya urdimbre se combinan en ciertos paisajes, de manera armoniosa, especies nórdicas y especies mediterráneas, dotada de una población hondamente adherida al país, por ella cultivado y transformado en un mundo de profundos paisajes cuyo valor espiritual se trasluce a cada momento en poesía y el ate popular, pide para el leal tratamiento de su “rostro geográfico” la aplicación de un criterio que no excluya ni olvide en ningún momento su secular e intensa humanización.

Otero Pedrayo, R. (1976). In: Barreiro Fernández, X.R. et al. Los Gallegos. Ediciones Istmo de España. Madrid.

TERRA, RAZA, CULTURA, HISTORIA

(El Pueblo Gallego, 27 de xanciro de 1933)

Roca primixenia, de gra ou pizarrenta, persoalidá xeolóxica dende o seu cósmico nacer difrenzada, ergueita, diante da sinxeleza da mar e das formaciós ibéricas, secundarias, terciarias, dinantes dos homes dibuxada pra certos homes, faciana agardando o pneuma de un esprito.Amoroso acariciar da citoiva, cantigar das iaugas profllando, cada istante, a escultura do chan. Aer oceánico, sol na mar mallado. O bosque boreal —ensoñare dos bidueiros, afirmación dos carballos, nos piñeiros salaios do futuro— franqueando ao agasallo do Sul polas ponlas tolas da vide. E o torrón labrego, templo, amparado nas abas modernas das serras, no socego calmo da mar engaiolada nas rías. Vixía das roitas atrántecas, forteza da pedra envolveita no maxinativo criar da vida e da vexetación. Terra. Suco, berce, coba, corazón.

Brazos labourando o esgrevio, e esquisito, e o pódente granito deica faguelos carne e sangue da raza. Xente danzal baixo todos os ceus rexa e confiada a un tempo na forza da vontade, no trunfo da forma belida e no degaro do além. Xenio endexamais sadisfeito no crásico orgulo da obra rematada, sempre arelante dos novos hourizontes, liberal e franco, europeu da millor sementé diante da tentación mol do Sul, sufincado na espranza alongada polo requintado labio da elexía. Como o seixo, raza lumiosa e dura.

Diadema de Ribadeo

O pular céltigo, maquiador de penedos, paixós e ideas, tinxido como o sol pinta a nuben, pola groria do xenio latino, universalizado nos brazos da crus. O rir ledo, agurgullante, sin o bafo da ferocidade xermana, a cada xeneración a curiosidade dos nenos maxinadores de universos, contento da vida, capacidade de agardar, ialma nova non cangada por ningún carregar de civilización alleeira, arte eispresivo, insadisfeito, língoa matizada de alboradas e longos poentes ca confianza no derradeiro trunfar do esprito. Cultura galega, ancorada no peirao occidental pronta a aparexar un vento da térra pra fitar todo anceio human.

Na historia, universal sin pesadelo de imperio, xenerosa e curtes ca civilidade do traballo e da espranza, forte no amparo das esencias raciales, ensaiando todos os caminos, baixo a tona das roinas pulo nuoso.

Terra, xente, cultura, historia. Agora un istante o urxente de disfroitar dos dereitos dos pobos nativos, de erguer a vos galega no concertó dos pobos novos. Que os nemigos —por psiquiza, desatención, raposeiría ou amingoamento moral— pensen a soilas ca concenza no siñificado das catro verbas.

Si cavilan con sinceiridade, ¿serán capaces de negare seu ser galego?

Outono

(Novembro 1926)

Xa os derradeiros días de sol amañeceron unhas mancholas cor de cobre nas ponlas máis valentes dos vellos negrillos da estrada. Os amieiros musicais afeitos a seguir a carreira das augas tamén adquiren unha mística pureza de ouro melancólico sobre o lucir da alba. As campás do val rachan as xordas néboas. No serán locen feixes de rosas murchas nas montañas do poente. O outono.

“¡Que triste está a aldea!” din os cidadáns maxinando os camiños lamigosos, as casas afumadas, os espellos da auga encorada nos sucos do centeo, o trecolear dos zocos nas costas pedregullentas. O vivir parece que detén o seu ritmo ó compás do crecemento das noites e do medoñento caer das follas e dos ourizos nos soutos seculares. Xa non estoupan os foguetes da festa nin se ergue o alalá das escascas coma nas doces noites setembrinas. O cidadán pensa que a aldea morre agardando coa paciencia dos penedos a que volte o ledo rexurdir primaveral. Mais chegádevos a unha verdadeira parroquia campesía, ollade prós terreos, entrade nos curros e veredes que a vida lonxe de se deter, corre máis axiña e loce máis luminosa igual que a lapa petrucial da lareira.

O labrego ergueu a colleita. O millo está nos cabaceiros, a pinga nas pipas, o feno ben gardado das chuvias. Os eidos quedaron espidos. E por certo que este ano os labregos non tiveron que se matar na angueira. Xa o ferrado de centeo sube de trinta reás, a horta esgotouse coas calores, o millo nin palla rendeu nas herdades. A irmá Fame entrouse polas portas da aldea. Soio medrou a contribución neste ano de gracia.

A vosa sorpresa será grande cando vos deades conta dunha cousa insospeitada: o labrego, a pesar de tantas calamidades, non está demasiado queixoso. ¿Sabedes a razón? Pois é ben sinxela: porque xa vive no ano que vén. Xa latexa na esperanza.

A esperanza endexamais morre na aldea galega. Nin despois dos pedrazos, nin cando cos grandes traballos se recolle un pouco de herba pró gando, nin cando decreban as feiras e o diñeiro procura outros camiños que os da aldea. Agora as chuvias caroais ameazan con afogar a semente do centeo fai pouco depositada amorosiñamente nos sucos tenros. Non importa. Ó correr do ano unha esperanza inmorredoira corre nas conversas das bodegas e das lareiras, nas escascas e nas rozas, e loce no ollar dos paisanos cando nos seráns das festas se demoran paseando quediñamente polos eidos amados.

Na terra verdecente do adro dormen os ósos dos que tamén traballaron, sufriron e agardaron. Un misterioso sentimento de comunidade xunta os vivos cos difuntiños. Das lousas gastadas do cemiterio sae un consello grave e amigo. Tamén eles pasaron por moitas calamidades mais se voltaran ó mundo, outrora collerían a aixada e marcharían ledos cara ó torrón labrego.

Apenas morta unha esperanza xurde outra esperanza nova na primeira alborada. Os que veñen da América renegan do traballo do agro e teñen lástima irónica dos pais —os vilegos como eles din— ó velos apegados ó rabo da aixada. Non pensan que latexa na aldea unha forza que non se pode conquerir nas grandes vilas, afumadas e resplandecentes, do estranxeiro.